فاش شدن درخواست طراح حملات یازده سپتامبر از ماموران بازجوی خود برای این که به وی اجازه دهند در زندان روی طراحی جارو برقی کار کند، این سوال را مطرح کرده است که چرا در خاورمیانه مهندسین زیاد تروریست می‌شوند؟ البته در تعریف غربی، بسیاری از جریانات مقاومت هم تروریست نام می‌گیرند!

به گزارش «تابناک» و به نقل از فارین پالیسی، یک دهه پیش، خالد شیخ محمد که در زیرزمین یکی از زندانهای مخفی آمریکا در رومانی تحت بازجویی و شکنجه بود روزی از زندانبانان خود یک خواسته غیر معمول کرد. خالد شیخ محمد فارغ‌التحصیل مهندسی مکانیک از دانشگاهی در کارولینای شمالی آمریکا است و مغز طراح حملات یازده سپتامبر محسوب می‌شود پس از بازداشت به شدت شکنجه شده است.

در دوران زندان در رومانی، به یک باره خالد از نگهبانان خود خواسته است که به وی اجازه دهند یک جاروبرقی طراحی کند!. افسر مسئول سی‌آی‌ای با مقر این سازمان در آمریکا تماس گرفته و از یکی از مدیران این سازمان اجازه گرفته می‌شود، خواسته زندانی برآورده شود چون احتمالا به جلوگیری از دیوانه شدن وی تحت شکنجه‌های شدید نیز کمک می‌شود. درست است که وی تحت این شکنجه‌های شدید به بعضی موارد اعتراف کرده است ولی اگر قرار است روزی محاکمه شود، باید عقلش سر جایش باشد. به همین خاطر پس از تخریب هدفمند روانی وی به قصد اعتراف‌گیری، باید راه بازگشت هم باز باشد.

بیدار ماندن به مدت 180 ساعت و 183 بار غرق مصنوعی تنها بخشی از شکنجه‌هایی بوده است که خالد تحمل کرده ولی هنوز طبق گزارش‌ها از نظر روحی و جسمی سالم است، در حالی که افراد دیگری مانند رمزی بن الشیبه و دیگرانی که در لهستان و رومانی در زندان‌های سیا بوده‌اند از انواع بیماریهای روانی رنج می‌برند.

زندانبانان خالد شیخ محمد که اکنون در گوانتانامو به سر می‌برد، اقرار می‌کنند که وی به نحو خیره‌کننده‌ای باهوش است و در صورتی که یک برنامه آموزش از راه دور هم در زندان وجود داشته باشد، وی می‌تواند دکترای مکانیک خود را دریافت کند و حتی اختراعات قابل توجهی را به ثبت برساند.

هر چند آمریکاییها تعریف دوگانه‌ای از تروریسم دارند و هر کس را که به نفعشان باشد تروریست یا غیرتروریست می‌دانند، ولی انتشار اطلاعات فوق توسط آسوشیتدپرس در مورد خالد شیخ محمد این سوال را برای غربی‌ها پیش آورده است که چرا مهندسین در خاورمیانه زیاد تروریست می‌شوند؟

محمد عطا یکی از هواپیماربایان در یازده سپتامبر، یک مهندس معمار بود؛ دو نفر از سه بنیانگذار گروه تروریستی لشکر طیبه در پاکستان اساتید دانشکده مهندسی لاهور بودند. حزب‌الله لبنان هم پر از مهندس است. جهادالبنا (جهاد سازندگی) یکی از شاخه‌های حزب‌الله که بعد از جنگ در سال 2006، به بازسازی خرابه‌های جنگ مشغول است بیش از ده هزار مهندس دارد (اشاره نویسنده به حزب‌الله در حالی است که حتی اروپا هم حزب‌الله را یک گروه تروریستی نمی‌داند).

این مساله در سال 2009 در یک مقاله مورد توجه دیگو گامبتا استاد جامعه‌شناسی دانشگاه اکسفورد و استفن هرتوگ استاد علوم سیاسی مدرسه اقتصاد لندن قرار گرفته است. طبق تحقیق آنها، تعداد مهندسین در گروه‌های خشن (نویسنده غربی، گروه‌های مقاومت را هم در این گروه قرار داده است) در کشورهای اسلامی سه تا چهار برابر میزان معمول با توجه به تعداد و نسبت دانشجویان است. از بین وضعیت 404 نفر از اعضای این گروه‌ها، سوابق تحصیلی 178 نفر مورد بررسی قرار گرفته است و 78 نفر یعنی 44 درصد آنها مهندس و در مجموع 56.7 درصد فارغ‌التحصیل رشته‌های مهندسی، پزشکی و علوم طبیعی بودند.

طبق گفته محققین این پدیده خاص کشورهای اسلامی است و برای مثال در گروه‌های اروپایی و یا چریک‌های آمریکای جنوبی صادق نیست. از نظر آنها این پدیده باید به تمایل برای رسیدن به جوابهای نهایی و روشن مرتبط باشد. مهندس‌ها به مسائلی می‌پردازند که جواب روشنی دارند نه مانند بعضی علوم دیگر که برای مسائل جواب قطعی ندارند و ممکن است بخشی از یک جواب درست باشد و بخشی دیگر نه. این نگرش مهندس‌ها به کامل بودن یک جواب و مشخص بودن راه درست با عقاید سیاسی غیرقابل تغییر در خاورمیانه هماهنگ است. به نظر این محققین، مهندسین نسبت به بقیه جامعه در مورد عقاید خود محافظه‌کارتر هستند و میانه خوبی با کثرت‌گرایی ندارند و طرفدار یک جامعه منظم یک شکل هستند.

مهندسین یک ویژگی دیگر هم دارند. از نظر اجتماعی مهندسین در کشوری مانند مصر در دهه 1970 با علاقه و تلاش زیاد مهندسی خوانده‌اند تا به کار مناسبی دست پیدا کنند. اما این نسل بسیار باسواد با کشوری مواجه شده‌اند که هیچ چیز سر جای خودش نیست و آنها با عصبانیت تصمیم گرفته‌اند که نظم (و عدالت) را برقرار سازند.

البته نظریات مطرح شده توسط این دو محقق با چالش‌هایی هم مواجه است. ایراد مطرح شده اول این است که جنبه‌هایی از کار تروریست بودن! مثل سیم و فیوز بمب را طراحی کردن با کار مهندسی متناسب‌تر است و به این خاطر ممکن است، شانس تروریست شدن مهندس‌ها بیشتر باشد ولی این دو محقق استدلال می‌کنند که تنها عده کمی به کارهای فنی مشغول هستند ولی مهندسین کارهای مدیریتی سازمان‌ها را هم به دست گرفته‌اند و این مدیران ارتباط چندانی هم با کارهای عملیاتی روزمره ندارند.

یک چالش مهم دیگر به نظریه مطرح شده این است که نمی‌تواند به خوبی چگونگی تبدیل شدن یک مهندس به یک تروریست را جواب دهد، پاسخ فوری محققین حلقه ارتباطی بین پافشاری مهندسین بر افکار خود و نارضایتی آنها از وضعیت اجتماع است. در همین حلقه است که تروریست (گاهی کلمه مبارز درست‌تر خواهد بود) به وجود می‌آید.

احتمالا خالد شیخ محمد هم بعد از صدها بار شکنجه غرق مصنوعی در زندانی در رومانی تلاش داشته است جایی از این دنیای بی‌نظم را منطم کند.